Kamienica przy ulicy Krakowskiej 4 w Mysłowicach

---

Historia

Budowa kamienicy przy ulicy Krakowskiej 4 miała miejsce w okresie, gdy Mysłowice przeżywały swój dynamiczny rozwój, zwłaszcza w drugiej połowie XIX wieku i na początku XX wieku. Te lata to czas, kiedy miasto stało się miejscem wielu różnorodnych aktywności społecznych i gospodarczych, co miało ogromny wpływ na jego strukturalny wygląd. Istotne zmiany dotyczyły zarówno zagospodarowania przestrzennego, jak i samej zabudowy miejskiej.

Przed wybuchem I wojny światowej, rejon od Neuekirchstrasse (obecnie ulica Krakowska) aż do Promenady był miejscem intensywnej budowy reprezentacyjnych budowli użyteczności publicznej. W okolicy ulicy Krakowskiej wzniesiono nie tylko wielkomiejskie kamienice mieszkalne, lecz także gmach Królewskiego Sądu Obwodowego (niem. Königliches Amtsgericht), co świadczy o rosnącej wadze tego miejsca. Specyficzna kamienica przy ulicy Krakowskiej 4 została zaprojektowana przez architekta J. Wedemana z Wrocławia i zbudowana w latach 1902–1903. Na jej budowę wpływ miał Mierzewski (bądź Mierzejewski), który był inicjatorem tego projektu.

W 1913 roku, kamienica stała się miejscem, gdzie funkcjonowała kancelaria lekarza Arthur Blumenfelda. W tym samym budynku mieściły się także ważne organizacje społeczne, takie jak Stowarzyszenie Zwalczania Gruźlicy Płuc (niem. Verein zur Bekämpfung der Lungentuberkulose) oraz Ojczyźniany Związek Kobiet (niem. Vaterländischer Frauenverein), którego przewodniczącą była żona ówczesnego burmistrza Mysłowic, Maria Heuser. Odnotowano również, że dr Blumenfeld, znany przedstawiciel społeczności żydowskiej w Mysłowicach, wyjechał do Gliwic w 1922 roku.

Założony w 1901 roku Vaterländischer Frauenverein ograniczał swoją działalność do organizacji akcji charytatywnych, zrzeszając kobiety z wyższych warstw społecznych miasta, co podkreślało ich zaangażowanie w życie lokalnej społeczności. Od momentu ukończenia budowy kamienicy przeszła ona szereg zmian, głównie dotyczących układu funkcjonalnego. W latach 50. i 60. XX wieku nastąpiła częściowa przebudowa, w wyniku której duże mieszkania zostały podzielone na mniejsze, co dostosowano do potrzeb mieszkańców.

W 2001 roku kamienica stała się własnością prywatną, a 7 listopada 2003 roku została wpisana do rejestru zabytków nieruchomych, co podkreśla jej znaczenie historyczne oraz architektoniczne. Do 2013 roku w obiekcie działały różnorodne instytucje, takie jak I Zespół Kuratorskiej Służby Sądowej, kancelarie adwokackie, komornik sądowy, przychodnia weterynaryjna, a także sklep wielobranżowy oraz inne lokale usługowe. Na początku 2024 roku wiele z tych instytucji nadal miało swe siedziby w tym historycznym budynku.

Architektura

Charakterystyka i bryła budynku

Kamienica mieszkalno-usługowa znajduje się w Mysłowicach, przy ulicy Krakowskiej 4, w samym sercu dzielnicy Stare Miasto. Obiekt został umiejscowiony na prostokątnej działce, gdzie jego fasada zwrócona jest ku północy.

Całość budynku ma symetryczny kształt, oparty na rzucie litery „U”. Składa się z głównego frontowego budynku oraz dwóch oficyn zlokalizowanych od strony południowej. Pomiędzy nimi znajduje się wąski, zamknięty dziedziniec, do którego dostęp możliwy jest od północy. Kamienica dysponuje czterema kondygnacjami nadziemnymi, poddaszem oraz częściowym podpiwniczeniem. Całkowita powierzchnia budynku wynosi 3028 m², a powierzchnia zabudowy to 636 m², przy kubaturze wynoszącej 12354 m³. Na froncie, kamienica zwieńczona jest dachem dwuspadowym, którego konstrukcja oparta jest na płatwiach i słupach, pokrytym dachówką karpiówką. Oficyny z kolei posiadają płaskie dachy oraz dachy pulpitowe kryte papą. Na przecięciu kalenic dachu głównego znajduje się wieżyczka z hełmem zakończona iglicą.

Obiekt został wzniesiony w technologii tradycyjnej, gdzie mury piwnic oraz kondygnacji nadziemnych zbudowane są z ceramicznej cegły pełnej. Elewacje frontowe zostały częściowo wykończone tynkiem i piaskowcem, cokół zrealizowany z bloków granitowych, natomiast elewacja tylna oraz oficyny wykończone są białą cegłą glazurowaną, zaś elewacje boczne są ceglane. Kamienica jest wpisana do rejestru zabytków nieruchomych pod numerem A 106/03, obejmującym cały budynek. Dodatkowo, znajduje się ona w obrębie układu urbanistycznego Mysłowic, który także wpisany jest do rejestru zabytków pod nr. A 1183/72.

Architektura zewnętrzna

Budynek odznacza się architekturą w stylu secesyjnym z elementami neobaroku. Fasada kamienicy jest bogato zdobiona detalami architektonicznymi typowymi dla secesji, co świadczy o spójności oraz integralności jej wystroju. Mamy tu do czynienia z symetryczną kompozycją, o zróżnicowanej liczbie osi, w przedziale od sześciu do ośmiu na poszczególnych kondygnacjach. Dodatkowo, fasada wyróżnia się dwiema trójbocznymi wykuszami, które znajdują się na poziomie drugiej oraz trzeciej kondygnacji i są zwieńczone wysokim szczytem.

Na parterze kamienicy znajdują się otwory drzwiowe i okienne, zamykane łukami odcinkowymi i wtórną stolarką. W drugiej osi usytuowany jest prostokątny otwór bramny, natomiast w środkowej osi, stanowi ona główne wejście do obiektu ujęte w ozdobny kamienny portal. Dolna część portalu charakteryzuje się boniowaniem, a drzwi umieszczone są w lekko cofniętym otworze z zamknięciem łukowym, które kończy się masywnym zwornikiem. Po obu stronach portalu dostrzec można dwa pilastry, które zdobione są przedstawieniami sów oraz ornamentami wstęgowymi. Bezpośrednio nad wejściem znajduje się eliptyczne okno z dekoracyjnym motywem przedstawiającym głowę kobiecą, które jest wplecione w elementy wstęgi oraz kwiatów.

W skrajnych osiach drugiej i trzeciej kondygnacji umiejscowiono loggie o różnorodnych otworach: dolne z pełnymi murowanymi balustradami i eliptycznymi łukami, górne zaś z biforyjnym układem i ażurowymi balustradami. Symetryczne trójboczne wykusze, zaokrąglone na dole i zwieńczone blaszanymi hełmami z kulami, odnajdujemy w osiach drugiej i piątej. Wykusze są także dekorowane oknami zamkniętymi zwornikami. Na poziomie drugiej i trzeciej kondygnacji w centralnej części mamy do czynienia z czterema prostokątnymi otworami okiennymi, które zostały ujęte w ramy prostokątne, a przestrzeń pomiędzy nimi zdobią płyciny w roślinne motywy. Motyw wazy widoczny jest u szczytu górnej płyciny, a maszkaron znajdziemy na dolnej płycinie.

Elewacja ustępuje pod gzyms, a szczyt uwydatnia profilowane wykończenie, na które składa się eliptyczne okno z prostokątną podstawą, urządzona w kamiennej opasce i wzbogacona dekoracyjnym motywem stylizowanej głowy kobiecej. W najwyższej części znajduje się tablica inskrypcyjna otoczona bogatym obramieniem, które wieńczy profilowany gzyms oraz element wieńczący w postaci kamiennej wazy.

Tylna elewacja głównej części kamienicy jest trójosiowa, z centralnym półokrągłym ryzalitem, który na szczycie przybiera formę pięciokąta. Ich szczyty wykańczają proste kamienne gzymsy. Elewacja oficyny zachodniej to prosty, dziewięcioosiowy układ. Otwarte okna w osiach 1-7 cechują się różnorodnymi szerokościami, podkreślonymi tynkowanymi nadprożami. Na parterze znajdują się wtórne otwory drzwiowe oraz bramne, a także wycofany, łukowy ryzalit, prowadzący do bocznej klatki schodowej, zwieńczony profilowanym gzymsem. Oficyna wschodnia jest lustrzanym odbiciem zachodniej, z drobnymi różnicami w rozmieszczeniu otworów.

Na południowej granicy działki kamienicy wznosi się pełny ceglany mur, częściowo otynkowany, który odpowiada wysokości oficyn. Wyróżnia się on symetryczną kompozycją płycinową w górnej części oraz dwiema masywnymi schodkowymi przyporami w przyziemiu. Pomiedzy nimi umieszczona jest fontanna w łukowej niszy, z muszlą na zwieńczeniu oraz kamienną misą na dole. Cały dziedziniec, wyłożony betonem, pierwotnie pełnił funkcję ogrodu, którego południowa część była zazieleniona, z wydzielonym niskim metalowym ogrodzeniem, natomiast część północna była utwardzona.

Wnętrza i wyposażenie

Przestrzeń wewnętrzna kamienicy w części frontowej ma układ wielotraktowy. W strefie wejściowej, sień charakteryzuje się sklepieniem kolebkowym, a jej pierwotny wystrój obejmuje marmurowe schody z mosiężnymi poręczami, terakotowe posadzki i dekoracje sztukatorskie umieszczone na ścianach oraz na sklepieniu. Główna klatka schodowa prezentuje schody dwubiegowe o stalowej konstrukcji, z drewnianymi stopnicami oraz balustradami z tralkami toczonymi i profilowaną drewnianą poręczą. Oficyny mają układ dwutraktowy, z wąskimi, podłużnymi korytarzami przylegającymi do ścian zewnętrznych.

W budynku zachowały się liczne oryginalne elementy wyposażenia, w tym m.in. oryginalna stolarka drzwiowa i okienna, parkiety w niektórych pokojach, a także dekoracje sztukatorskie na sufitach. W piwnicach posadzki mają formę płaskich układanych cegieł, podczas gdy w przejeździe bramnym, podłoga wyłożona jest żółtą terakotą. Na parterze w sieni i klatce schodowej zachowały się natomiast oryginalne posadzki z dekoracyjnych terakotowych płytek. Ściany wnętrz są tynkowane.

---

Oceń: Kamienica przy ulicy Krakowskiej 4 w Mysłowicach

---