Brzęczkowice

---

Położenie i komunikacja

Osiedle rozciąga się na powierzchni kilkunastu kilometrów kwadratowych i ma centralne położenie w mieście. W jego wschodniej części znajduje się rzeka Przemsza, która stanowi naturalną granicę z Jaworznem i Sosnowcem. Sąsiednie osiedla to Brzezinka, Ćmok oraz Słupna.

Na terenie Brzęczkowic występuje park, w którym niegdyś znajdował się pomnik autentycznego radzieckiego czołgu. Można tu także napotkać kilka sklepów, duży plac zabaw (Rady Europy) z nowoczesnym boiskiem tartanowym, dwie szkoły podstawowe, trzy przedszkola publiczne oraz staw. Dodatkowo na obszarze osiedla znajduje się kościół katolicki, cmentarz oraz zabytkowa kapliczka. Mieszkańcy mogą korzystać z dwóch przychodni lekarskich, barów oraz restauracji. Osiedle otoczone jest głównie przez niewielkie lasy, a na południu można znaleźć największe w mieście ogródki działkowe, takie jak „Ślązaczka” oraz „Irys”, gdzie wielu mieszkańców Brzęczkowic oraz okolicznych dzielnic spędza czas na wypoczynku.

Brzęczkowice mają istotne znaczenie w kontekście komunikacji. Przez osiedle przebiega autostrada A4 (z miejscem poboru opłat w kierunku Krakowa), droga ekspresowa S1 (łącząca północ z południem) oraz droga wojewódzka 934 na trasie Katowice-Oświęcim. Znajduje się tu również węzeł autostradowy Mysłowice-Brzęczkowice.

W końcówce lat 80. XX wieku, pod rządami prezydenta Karawaja, władze miejskie dostrzegały brak możliwości rozwoju osiedla na północ. Z tego powodu rozpoczęto budowę dwupasmowej obwodnicy, której długość miała wynosić ponad 2 km, a celem było odciążenie lokalnych dróg i umożliwienie płynniejszego przejazdu w tym rejonie. Niestety, plany nie zostały w pełni zrealizowane; zbudowano jedynie około 500 m trasy, z czego niemal połowa pozostaje nieużywana. Obecnie nie da się już zrealizować pierwotnego projektu budowy drogi, ale powstał nowy projekt zwany „Projekt Nowooświęcimska”, który ma służyć jako naturalna obwodnica dzielnicy oraz komfortowy przejazd łączący z odnogą Drogowej Trasy Średnicowej.

Brzęczkowice są również obsługiwane przez ważne linie kolejowe, takie jak linia Katowice – Oświęcim, która jest zelektryfikowana, oraz linia towarowa łącząca główne trasy z kopalniami piasku w Maczkach-Borze i Jaworznie Szczakowej, gdzie usunięto sieć trakcyjną.

Dojazd do Brzęczkowic możliwy jest za pomocą autobusu z centrum Mysłowic, a także z niemal każdej innej dzielnicy miasta. Obsługują je linie ZTM oraz prywatne busy kursujące między Katowicami a Oświęcimiem. Warto zaznaczyć, że na terenie osiedla nie ma linii tramwajowych, chociaż w okresie PRL kilkukrotnie poruszano kwestię budowy linii tramwajowej do Brzęczkowic, przebiegającej przez tzw. Promenadę i Słupną. Obecnie pomysł ten powrócił w wyniku przekształceń w spółce Tramwaje Śląskie.

Nazwa

W dokumencie dotyczącym sprzedaży dóbr pszczyńskich, który został sporządzony przez Kazimierza II cieszyńskiego, wieś ta została po raz pierwszy wzmiankowana 21 lutego 1517 roku w Frysztacie, a nazywa się Brzeczkowicze. Tym samym, historia tej miejscowości sięga przynajmniej XVI wieku.

Według analiz niemieckiego językoznawcy, nazwa tej wsi należy do kategorii nazw patronomicznych, co wskazuje, że może mieć swoje korzenie w imieniu jej założyciela, Brzęskiego. W swojej pracy poświęconej nazwom miejscowości na Śląsku, wydanej w 1888 roku we Wrocławiu, zaznacza on, że najstarsza zapisana forma to Brzęczkowice, co można przetłumaczyć jako Dorf des Brzęski, co z kolei oznacza po polsku Wieś Brzęskiego.

W alfabetycznym spisie miejscowości opracowanym na Śląsku, który został opublikowany w 1830 roku przez Johanna Knie, wieś ta występuje pod polską nazwą Brzenczkowice, a dodatkowo jako niemiecka wersja Brzenskowitz. Z kolei w topograficznym słowniku Prus z 1835 roku również odnotowano miejscowość pod polską nazwą Brzenczkowice oraz niemiecką Brzenskowitz.

Historia

Wzmianki na temat Brzęczkowic sięgają późnego średniowiecza, dokładnie do 1360 roku. W tym czasie mamy do czynienia z pierwszym zapisem dotyczącym Mysłowic, które w tymże roku uzyskały prawa miejskie. Przez dłuższy czas osiedle to istniało jako wieś, w której znajdowało się kilkanaście chat oraz budynków. Rozpoczynały one swoją historię przy obecnej granicy ze Słupną, wzdłuż małego potoku, który płynie tu do dzisiaj.

W okolicy dzisiejszej ulicy Brzęczkowickiej również znajdowało się kilka domów, a mieszkańcy zajmowali się głównie rolnictwem oraz myślistwem. Osiedle często znajdowało się pod zarządem tych samych władców co Mysłowice, a jednym z nich był Mieroszewski. To on w 1778 roku uruchomił kopalnię węgla kamiennego „Bergthal”. Wydobycie trwało aż do lat 80. XX wieku, kiedy to węgiel pozyskiwano już nie w kopalni, lecz w sztolniach sięgających maksymalnie kilkadziesiąt metrów w głąb ziemi.

Szyby, które do tego czasu były aktywne, istniały aż do początku lat 80., a ich właścicielem była głównie KWK Niwka Modrzejów, która obecnie nie funkcjonuje. Warto również wspomnieć, że między Brzęczkowicami a Słupną istniał Trójkąt Trzech Cesarzy. Po zakończeniu I wojny światowej, elektryczność dotarła do osiedla w 1919 roku, a linie elektryczne zostały poprowadzone z centrum Mysłowic.

W trakcie II wojny światowej, osiedle również stało się miejscem walk, a lokalne lasy były schronieniem dla partyzantów. Niemieckie oddziały stawiały w tych okolicach wiele bunkrów, które do dziś zachowały się w rejonie Przemszy. Do 1945 roku, Brzęczkowice pozostawały siedzibą jednostkowej gminy, która 1 grudnia 1945 roku została włączona do Mysłowic.

Przechodząc do czasów współczesnych, w XXI wieku zbudowano tutaj kilkanaście nowych prywatnych domów oraz przeprowadzono remont spółdzielczych bloków. Istotnym wydarzeniem było także powstanie jednego z największych gimnazjów w mieście.

Osiedle im. Powstańców Śląskich

Osiedle im. Powstańców Śląskich stanowi znaczną część Brzęczkowic, a jego zabudowa zaczęła się na przełomie lat 80. oraz 90. XX wieku. Obecnie mieszka tu około 11 tysięcy osób, co jest częścią całej dzielnicy z ludnością liczącą prawie 13 tysięcy. W zamyśle planu budowy, który nie został zrealizowany, przewidywano wzniesienie większej liczby bloków, w tym także w zachodniej części osiedla, co dawałoby możliwość zamieszkania nawet do 30 tysięcy ludzi.

Obecnie, na tym terenie pojawiają się nowe domki jednorodzinne, co świadczy o rozwoju osiedla i zmieniającej się strukturze mieszkańców. Wzniesione bloki mieszkalne mają różne wysokości: od 4-piętrowych budynków po wyższe wieżowce, które liczą 7, 9 oraz 10 pięter. Większość z tych mieszkań jest zarządzana przez Mysłowicką Spółdzielnię Mieszkaniową, podczas gdy pozostałe to bloki komunalne.

Wszystko to sprawia, że osiedle stanowi żywy organizm, w którym toczy się codzienne życie jego mieszkańców. Jest to przestrzeń, w której wspólnota lokalna ma możliwość budować relacje i dbać o rozwój swojego otoczenia.

Stare Brzęczkowice

Stare Brzęczkowice stanowi zachodni fragment dzielnicy, rozciągający się wzdłuż ulicy Kolejowej. W tej okolicy znajdują się domy, których wiek sięga nawet 100 lat lub więcej. Niektóre z tych obiektów architektonicznych uzyskały status zabytku i są osobno wpisane do rejestru zabytków.

Trójkąt Trzech Cesarzy i Wieża Bismarcka

W XIX wieku miało miejsce niezwykłe zjawisko geopolityczne, kiedy to granice trzech różnych cesarstw stykały się w jednym miejscu. Trójkąt Trzech Cesarzy był lokalizacją, gdzie granice Rosji, Austrii oraz Prus dochodziły do siebie. W tym czasie Brzęczkowice, które nosiły nazwę „Breczkowitz”, były częścią Prus.

Rzeka Przemsza, która w naturalny sposób wyznaczała granice, stała się miejscem rozwoju handlu i komunikacji. Przy tej rzece powstał niewielki port, który przyciągał tłumy handlarzy, turystów oraz emigrantów. Mysłowice, znajdujące się niedaleko, były jednym z głównych punktów tranzytowych, z którego emigranci wyruszali w kierunku portów na bałtyckim wybrzeżu, co znacząco wpłynęło na miejscową gospodarkę.

W 1907 roku wzniesiono na pobliskim wzgórzu imponującą 22-metrową wieżę widokową, znaną później jako Wieża Bismarcka. Z jej szczytu w pogodny dzień można było dostrzec obiekty oddalone o nawet kilkadziesiąt kilometrów. Po zakończeniu I wojny światowej wieża otrzymała nową nazwę – „Wieża Powstańców”. Później nadszedł czas na jej kolejną przemianę, gdy nadano jej imię Tadeusza Kościuszki.

Niestety, w 1937 roku wieżę całkowicie zburzono, a granit z jej budowli został wykorzystany do stworzenia schodów w pobliskim kościele Matki Boskiej Bolesnej oraz schodów katowickiej katedry.

Podczas ważnego wydarzenia, jakim było wejście Polski do Unii Europejskiej 1 maja 2004 roku, odbyła się ceremonia odsłonięcia pamiątkowego pomnika. Uczestniczyli w niej prezydenci miast, które leżą na granicach tego historycznego miejsca, w tym Grzegorz Osyra z Mysłowic, Kazimierz Górski z Sosnowca oraz Paweł Silbert z Jawornika. Pomnik został ozdobiony napisem, który upamiętniał dawne granice trzech mocarstw i radosną okazję do świętowania zjednoczonej Europy.

W dniu 30 kwietnia 2013 roku na pomniku umieszczono nową tablicę, która zmieniała wcześniejszy napis. Nowa treść przedstawiała historię miejsca jako podkreślenie „granic trzech państw”, a już nie „trzech zaborów”, co jest istotnym spostrzeżeniem, gdyż Śląsk nie był pod żadnym zaborem, a w momencie rozbiorów Polski znajdował się w obrębie państwa pruskiego.

Edukacja

Przedszkola

W Brzęczkowicach istnieje kilka przedszkoli, które oferują edukację dla najmłodszych mieszkańców. Oto lista instytucji, w których można znaleźć miejsca dla dzieci:

• Przedszkole nr 6, mieszczące się przy ul. gen. Ziętka 116,
• Przedszkole z Oddziałami Integracyjnymi nr 16, z siedzibą przy ul. F. Kawy 4,
• Przedszkole nr 3, zlokalizowane przy ul. Wały 3.

Szkoły podstawowe

Na terenie Brzęczkowic możemy również znaleźć kilka szkół podstawowych, które kształcą dzieci na poziomie podstawowym. Oto ich lista:

• Szkoła Podstawowa nr 6 im. ks. Jana Twardowskiego, ul. Generała Ziętka 116,
• Szkoła Podstawowa z Oddziałami Integracyjnymi nr 13 im. Henryka Sienkiewicza, znajdująca się przy ul. ks. kard. A. Hlonda 14.

Zlikwidowane

Warto również wspomnieć o zlikwidowanych placówkach edukacyjnych, które miały znaczący wpływ na lokalną społeczność. Jednym z takich miejsc było:

• Gimnazjum z Oddziałami Integracyjnymi i Dwujęzycznymi nr 3 im. Karola Wojtyły, zlokalizowane przy ul. ks. kard. A. Hlonda 14.

Parafia

Na terenie Brzęczkowic można znaleźć Parafię Matki Boskiej Bolesnej, która mieści się przy ulicy gen. Jerzego Ziętka 25. Jest to miejsce nie tylko o znaczeniu religijnym, ale również kulturowym.

W podziemiach tej parafii funkcjonuje Muzeum Misyjne, które zostało otwarte w 2003 roku. Muzeum to jest miejscem, gdzie można poznać historię misji i działalności katolickich misjonarzy, a także ich wpływ na współczesne społeczeństwo.

Ciekawostki

Brzęczkowice to miejsce pełne fascynujących historii i osobliwości. Życie w tej okolicy mogło wyglądać zupełnie inaczej, gdyż pierwotny plan osiedlenia Powstańców Śląskich zakładał znacznie większą liczbę mieszkańców, prawie trzykrotnie więcej niż obecnie.

Wśród znaczących postaci związanych z Brzęczkowicami, warto wspomnieć o Augustcie Hlondzie, który tutaj przyszedł na świat. W tej okolicy żyli także Wojciech Kuderski, Andrzej Mielęcki oraz Jolanta Fraszyńska. Ich obecność nadaje temu miejscu unikalny charakter.

Dodatkowo, Brzęczkowice były tłem dla ważnych wydarzeń kulturalnych. Kazimierz Kutz zrealizował tutaj zakończenie swojego legendarnego filmu „Sól ziemi czarnej”, a do Chrząstowic wpadał z Olgierdem Łukaszewiczem, co dodaje wartości historycznej tej miejscowości.

Rodzajów walk, które miały miejsce w okolicy Brzęczkowic, jest wiele. To tutaj odbywały się małe potyczki powstań śląskich, a także zacięte bitwy w trakcie sporów o Śląsk. Dodatkowo, w regionie tym miały miejsce walki podczas kampanii wrześniowej, które również pozostawiły trwały ślad w historii regionu.

Brzęczkowice w samorządzie

Brzęczkowice, obszar w Mysłowicach, miały swoją reprezentację w Radzie Miasta na przestrzeni lat, co odzwierciedla zaangażowanie lokalnych radnych:

• 2002–2006: Dariusz Wójtowicz (SLD), Joanna Plewa (Mysłowickie Porozumienie Samorządowe), Krzysztof Gorbacz (SLD) oraz Urszula Rasek (Mysłowice 2002 plus),
• 2006–2010: Dariusz Wójtowicz (LiD), Narcyz Wojtowicz (Nowe Mysłowice) i Bożena Podbielska (Platforma Obywatelska),
• 2010–2014: Dariusz Wójtowicz (Nowe Mysłowice), Michał Makowiecki (Platforma Obywatelska) oraz Joanna Plewa (Mysłowickie Porozumienie Samorządowe),
• 2014–2018: Dariusz Wójtowicz (Wspólnie dla Mysłowic), Urszula Rasek oraz Karol Berger (Mysłowickie Porozumienie Samorządowe),
• od 2018: Adrian Panasiuk (Wspólnie dla Mysłowic), Edward Lasok (Mysłowickie Porozumienie Samorządowe), Robert Patałąg (PiS), Joanna Pniok (Koalicja Obywatelska) i Jacek Szołtysek (Koalicja Obywatelska).

Rada Osiedla Brzęczkowice oraz Słupna powstała w 1998 roku, a od 2015 roku przekształciła się w Radę Dzielnicy. Od tego czasu przewodniczącą Rady Dzielnicy jest Patrycja Łuczuk-Strońska, natomiast Bartosz Malaka pełni rolę przewodniczącego Zarządu Rady Dzielnicy.

Warto zaznaczyć, że obecnie żaden z mieszkańców Brzęczkowic ani Mysłowic nie sprawuje funkcji radnego wojewódzkiego. Kiedyś tę rolę pełnił Marek Fabryczny, zasłużony działacz lewicowy oraz związku zawodowego ZNP. Interesującym faktem jest, że posłem na Sejm RP, pochodzącym z Brzęczkowic, jest Wojciech Król.

---

Oceń: Brzęczkowice

---