Rynek w Mysłowicach

---

Charakterystyka

Plac znajdujący się w Starym Mieście Mysłowic, na północy tej dzielnicy, ma ciekawy prostokątny kształt. Do Rynek prowadzą cztery ulice oraz dwa place – z zachodniej strony znajdziemy plac Mieroszewskich oraz ulicę Bytomską, natomiast od wschodu biegnie ulica Kacza oraz ulica Grunwaldzka. Rynek jest jednym z trzech głównych publicznych miejsc w mysłowickim Starym Mieście, obok placu Wolności oraz przestrzeni przed mysłowickim dworcem kolejowym, który znajduje się na ulicy Powstańców.

Właściwie klasyfikowany jest jako droga gminna nr 240006S o charakterystyce lokalnej (L). W systemie TERYT przypisano mu numer 19252, a dla lokalizacji w tym rejonie ustalono kod pocztowy 41-400. Nawierzchnia Rynku pokryta jest brukiem, a w centralnej części znajduje się symboliczne odwzorowanie obrysu historycznego ratusza w formie prostokąta, obok której zlokalizowana jest fontanna o okrągłym kształcie. Na tym placu stoi fontanna z pomnikiem św. Jana Chrzciciela oraz zrekonstruowaną studnią, a także dodano elementy małej architektury, wliczając system monitoringu.

Zabudowania przylegające do Rynku w Mysłowicach pochodzą głównie z końca XIX wieku i początku XX wieku. Te historyczne kamienice reprezentują różnorodne style architektoniczne, z dominującym eklektyzmem, a najcenniejsze obiekty można znaleźć w południowej pierzei. Zbudowane w zwartym układzie budynki możemy obserwować w wschodniej, południowej oraz zachodniej części, przy czym część nocna pozostaje częściowo wolna od zabudowy. Jej niepełne zamknięcie stanowi atrapa po nieistniejących już kamienicach w postaci metalowej konstrukcji. Całość Rynku jest ujęta w miejskim układzie urbanistycznym Mysłowic, który został wpisany do rejestru zabytków nieruchomych, oznaczony numerem A/1183/72.

Warto dodać, że przez Rynek przebiega czerwony szlak turystyczny, znany jako Szlak im. Mariana Kantora-Mirskiego, co czyni to miejsce nie tylko centrum życia lokalnego, ale także interesującym punktem na mapie turystycznej regionu.

Historia

Początki

Średniowieczne początki Mysłowic datują się na przełom XIII i XIV wieku, kiedy to miasto zostało założone na prawie magdeburskim. Wzniesiono je zaledwie 200 metrów na południowy wschód od wcześniejszej osady, a jego urbanistyczny kształt oparty był na prostokątnym placyku, z którego promieniście rozchodziły się ulice. Najwcześniejsza wzmianka o Mysłowickim Rynku pochodzi z roku 1301.

Przez wieki Rynek w Mysłowicach pełnił niezwykle istotną rolę jako plac targowy. To właśnie w tym miejscu mieścił się ratusz, w którym zasiadały lokalne władze miejskie. Choć nie znamy dokładnej daty budowy pierwszego ratusza, mamy informacje, że obiekt ów został splądrowany przez wojska Jana Zamoyskiego w 1587 roku w czasie zamachów na tron polski.

W końcu XVI wieku Rynek stał się centralnym punktem życia miejskiego, do którego prowadziły cztery ulice. Narożnik południowo-zachodni łączył się z drogą przez wąską uliczkę, obecnie znaną jako ulica Bytomska, a z narożnika południowo-wschodniego wybiegła w kierunku Bierunia i Oświęcimia ulica Grunwaldzka. W tym okresie zabudowa przy Rynku była luźna, natomiast jedynie w trzech jego pierzejach występowały zwarte układy budynków drewnianych z podcieniami, co nadawało temu miejscu typowy charakter osady rolniczej.

Warto nadmienić, że Mysłowice niejednokrotnie doświadczały tragicznych wydarzeń, jakimi były pożary. W 1617 roku miało miejsce znaczące zniszczenie południowej strony placu, a największe straty miały miejsce w 1669 roku, kiedy spłonął ratusz oraz siedem budynków. Kolejne pożary miały miejsce w 1758 roku, kiedy zniszczeniu uległo 20 domów i ratusz. Zapis z 1737 roku wskazuje na obecność figury św. Jana Nepomucena w zachodniej części Rynku.

Lata 1742–1922

W wyniku wojen śląskich, Mysłowice w 1742 roku weszły w skład Królestwa Prus, co miało znaczący wpływ na kształtowanie przestrzeni miejskiej. Przez drugą połowę XVIII wieku układ urbanistyczny Mysłowic nie uległ większym zmianom, a życie mieszkańców koncentrowało się na Rynku, który często był miejscem cotygodniowych targów i czterech jarmarków rocznie.

W 1787 roku na Rynku zbudowano nowy ratusz, który w rycinie z przełomu XVIII i XIX wieku przedstawiony jest jako drewniany, parterowy budynek z dachem mansardowym. Obok niego znajdowała się studnia oraz pręgierz. W latach 40. XIX wieku ważnym czynnikiem rozwoju Mysłowic było połączenie kolejowe, które miało olbrzymi wpływ na handel oraz turystykę, a Rynek stał się istotnym miejscem spotkań dla mieszkańców i odwiedzających.

W pierwszej połowie XIX wieku Mysłowice przekształcały się, powoli zatracając rolniczy charakter. W miejsce drewnianych domów zaczęły pojawiać się murowane, często związane z tradycją lokalnego budownictwa. W miarę upływu lat wciągu Rynek zyskał na atrakcyjności dzięki powstaniu kilkukondygnacyjnych kamienic, które wypełniły południową i zachodnią pierzeję, a także wysokie obiekty na wschodniej stronie, gdzie mieściły się sklepy i warsztaty. W 1828 roku powstała pierwsza apteka, a w 1855 roku rozebrano drewniany ratusz, by w końcu XIX wieku na jego miejscu stanęła fontanna.

Pod koniec XIX wieku nastąpił dynamiczny rozwój handlu i gastronomii, z widocznym centrum na Rynku. Na osi od dworca kolejowego do placu Mieroszewskich zaczęła kształtować się elegancka dzielnica handlowa. W 1901 roku populacja na Rynku wynosiła 688 osób, a kilka lat później powstało pierwsze kino – „Union”. W 1913 roku Rynek tętnił życiem; znaleźć tam można było różnorodne sklepy oraz działalności: od gabinetów lekarskich, przez karełmy, po banki.

Lata 1922–1945

Rok 1922 przyniósł Mysłowicom przynależność do Polski. W czasie międzywojennym układ urbanistyczny mysłowickiego Starego Miasta pozostał niezmienny, a Rynek był miejscem organizacji uroczystości państwowych oraz jarmarków.

W tym czasie Rynek 11 zajmowała Destylarnia „Isaac Grunwald”, a Rynek 18 była siedzibą Fabryki Wyrobów Aluminiowych „Benno Duhl”. Działały też różne sklepy, takie jak „Obuwie” czy „Stara Apteka Miejska”, a także kino „Odeon”. Czas II wojny światowej przyniósł zmiany i zniszczenia; Rynek został przemianowany na Ring, a do jego przestrzeni wkrótce wkroczyły symbole III Rzeszy.

Lata po II wojnie światowej

Po zakończeniu II wojny światowej Rynek stał się miejscem obchodów świąt państwowych oraz ceremonii religijnych. W latach 60. XX wieku zlikwidowano fontannę, a w 1972 roku urbanistyczny układ miasta wpisano do rejestru zabytków. Rozwój przemysłu wydobywczego prowadził do degradacji historycznej części Mysłowic, a w latach 80. XX wieku dużą część pierzei północnej Rynku zburzono.

W kolejnych latach nastąpiła częściowa odbudowa, a w 90. XX wieku Rynek przeszedł modernizację poprzedzoną badaniami archeologicznymi, które ujawniły najstarsze warstwy osadnicze. Na przełomie XX i XXI wieku zmeniono wschodnią pierzeję, a w 2004 roku stanęła na Rynku fontanna św. Jana Chrzciciela.

Od 1989 roku Mysłowice borykają się z problemami gospodarczymi, co wpłynęło na atrakcyjność historycznego centrum miasta. W dzielnicy Bończyk-Tuwima powstał hipermarket, co zmniejszyło znaczenie Rynku jako miejsca zakupów. W 2013 roku Rynek posiadał lokalny charakter, a próby jego ożywienia, choć zorganizowane, miały ograniczony zasięg.

Obiekty zabytkowe i miejsca pamięci

W Mysłowicach znajdują się liczne obiekty zabytkowe oraz historyczne, które mają istotne znaczenie dla lokalnej kultury i historii. Przyjrzyjmy się bliżej wybranym przykładom architektury, które przyciągają uwagę turystów oraz miłośników historii.

• Kamienica (Rynek 1) – to trzykondygnacyjny budynek mieszkalno-usługowy,
• Kamienica (Rynek 2) – wyróżnia się tynkowaną czteroosiową fasadą, która ozdobiona jest eleganckimi opaskami wokół okien oraz gzymsem; budynek przeszedł odnowienie w 2017 roku,
• Kamienica (Rynek 3) – również trójkondygnacyjna, z tynkowaną, trójosiową fasadą dekorowaną szczególnymi detalami; remont zrealizowano w 2019 roku,
• Kamienica (Rynek 4) – budynek mieszkalno-usługowy o trzech kondygnacjach; charakteryzuje się tynkowaną elewacją frontową i boczną, po remoncie w latach 2012–2013,
• Kamienica (Rynek 16) – pochodzi z 1900 roku i ma cztery kondygnacje; tynkowana fasada jest bogato zdobiona architektonicznymi detalami; wejście prowadzi przez bramę przejazdową, a remontu dokonano w 2014 roku,
• Kamienica (Rynek 17) – to neorenesansowy budynek mieszkalno-usługowy z końca XIX wieku; ma trzykondygnacyjną strukturę i jest zaplanowana na lekko załamaną literę „L”; posiada charakterystyczny wykusz z obramowaniem okiennym w formie kolumn, a elewacja jest ozdobiona pilastrami,
• Kamienica (Rynek 18) – budynek mieszkalno-usługowy, czterokondygnacyjny,
• Kamienica (Rynek 19) – trzypiętrowy budynek mieszkalno-usługowy,
• Kamienica (Rynek 20) – powstała w 1905 roku w stylu secesji; ma trójosiowy kształt i na trzeciej kondygnacji w osi centralnej fasady znajduje się wykusz z półkolistymi oknami, nad którym widnieje bogata dekoracja roślinna; szczyt kamienicy zdobi również dekoracja o motywie roślinno-kwiatowym,
• Kamienica (Rynek 21/22) – czterokondygnacyjny budynek mieszkalno-usługowy,
• Kamienica (Rynek 23) – trzykondygnacyjny budynek z pięcioosiową tynkowaną fasadą, zwieńczoną gzymsem; kamienica została wyremontowana w 2023 roku,
• Kamienica (Rynek 24) – to kolejny budynek mieszkalno-usługowy, trójkondygnacyjny,
• Kamienica (Rynek 26) – budynek dwukondygnacyjny o funkcji mieszkalno-usługowej.

Poza architekturą zabytkową, warto również zwrócić uwagę na pomniki i miejsca pamięci, które wzbogacają ofertę kulturalną Mysłowic.

• Fontanna św. Jana Chrzciciela – powstała w 2004 roku; basen fontanny ma kształt wieloboku z półkolistym zakończeniem; w centrum znajduje się figura św. Jana Chrzciciela, przedstawiona z atrybutami, zgodnie z ikonografią; pomnik umieszczony jest na cokole zdobionym puttami i muszlami,
• Tablica (Rynek 8) – upamiętnia miejsce, gdzie 28 sierpnia 1919 roku rozstrzelano dwóch powstańców śląskich; ufundowana została w 1946 roku.

Te zabytki i miejsca pamięci stanowią ważny element historii Mysłowic, a ich obecność na rynku zachęca do głębszej eksploracji kulturowego dziedzictwa regionu.

Gospodarka i instytucje

Na początku roku 2024, w bezpośrednim sąsiedztwie Rynku, zarejestrowanych było 49 przedsiębiorstw w systemie REGON. Wśród nich wyróżnia się m.in. Filia Pedagogicznej Biblioteki Wojewódzkiej im. Józefa Lompy w Katowicach, która znajduje się pod adresem Rynek 17, oraz różnorodne firmy związane z branżą budowlaną, placówki medyczne, czy też pracownia złotnicza.

Obok nich można znaleźć aptekę, sklepy wielobranżowe, usługi handlowe i wiele innych podmiotów, które przyczyniają się do rozwoju lokalnej gospodarki. Z tej różnorodności korzystają mieszkańcy, którzy cenią sobie dostęp do usług w bezpośredniej bliskości.

Osoby wyznania rzymskokatolickiego żyjące w pobliżu Rynku są częścią parafii Krzyża Świętego, co podkreśla znaczenie społeczności religijnej w tym rejonie. Dzięki szerokiemu wachlarzowi instytucji i usług, Rynek przyciąga zarówno mieszkańców, jak i turystów, stając się ważnym punktem na mapie Mysłowic.

---

Oceń: Rynek w Mysłowicach

---