Ulica Laryska w Mysłowicach

---

Przebieg

„Ulica Laryska rozciąga się przez trzy mysłowickie dzielnice: Brzezinka, Larysz-Hajdowizna oraz Wesoła.

Numeracja budynków wzdłuż ulicy Laryskiej rozpoczyna się od strony wschodniej, w Brzezince. Tamta część ulicy łączy się w ruchliwym skrzyżowaniu z sygnalizacją świetlną przy ulicy Brzezińskiej po bokach oraz ulicą Kościelną na wprost. Początkowo, Laryska kieruje się w stronę zachodnią. Po przebyciu około 500 metrów, przechodzi ona nad liniami kolejowymi nr 138 i 180 wiaduktem, a w tym odcinku skrzyżowuje się tylko z ulicą Starowiejską.

Za wiaduktem, Laryska zmienia kierunek na południowy zachód, a na wysokości ulicy Brzozowej wchodzi na teren dzielnicy Larysz-Hajdowizna. Na tym odcinku, po lewej stronie dwukrotnie przecina ulicę Fabryczną, a po prawej kolejno spotyka ulicę E. Orzeszkowej oraz ulicę P. Korusa.

W rejonie Larysz-Hajdowizny, ulica Laryska krzyżuje się na rondzie z ulicą Ptasią na lewym pasie, natomiast po prawej stronie spotyka ulice: B. Pukowca, H. Sienkiewicza oraz Cichą. Docierając do skrzyżowania z ulicami Graniczną oraz Storczyków, ulica Laryska wchodzi w obszar dzielnicy Wesoła. W tej dzielnicy, kontynuuje bieg w kierunku zachodnim, kończąc swoją trasę na rondzie z ulicą 3 Maja.

Charakterystyka

Ulica Laryska, znana jako droga powiatowa nr 8801S, zaliczana jest do klasy dróg zbiorczych (Z). Posiada nawierzchnię z betonu asfaltowego, a jej szerokość wynosi uniformnie 7,1 m przez cały odcinek. W systemie TERYT ulica ta została zarejestrowana pod numerem 10642, a odpowiedni kod pocztowy dla wszystkich adresów z nią związanych to 41-404.

Na całej długości ulicy Laryskiej funkcjonują przystanki dla autobusów miejskiego transportu zbiorowego, które obsługuje Zarząd Transportu Metropolitalnego (ZTM). Dostępne przystanki to: Brzezinka Laryska, Brzezinka Orzeszkowej, Larysz oraz Larysz Storczyków nż. W czerwcu 2023 roku miały tutaj miejsce kursy autobusów z ponad pięciu różnych linii. Linie te łączą tę część Mysłowic z innymi dzielnicami miasta, a także z kilkoma miastami w Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii, w tym Bieruniem, Katowicami, Sosnowcem oraz Tychami.

Wzdłuż ulicy Laryskiej dominuje zabudowa jednorodzinna, co nadaje temu rejonowi charakter mieszkańców preferujących prywatność. W obrębie Brzezinki można zauważyć, że zabudowę ulicy tworzą głównie wielorodzinne budynki mieszkalne z początków XX wieku. Z kolei w centrum Larysza znajduje się kolonia robotnicza, której architektura reprezentuje historyczne podejście do zabudowy miejskiej. Obszar ten uzupełniają również kompleksy rolne oraz łąki, które są mocno rozczłonkowane i poprzedzielane zabudowaniami oraz terenami odłogów.

Historia

Ulica Laryska w Mysłowicach ma bogatą i interesującą historię, której początki sięgają 1861 roku. Według ks. Jana Kudery, uliczka ta łączyła centrum Brzezinki z kopalnią węgla kamiennego „Carlssegen”, również znaną jako Błogosławieństwo Karola, oraz prowadziła dalej do Wesołej. Droga została początkowo pokryta nawierzchnią żużlową. Z kolei sama kopalnia, zlokalizowana przy obecnej ulicy Ptasiej na Laryszu, rozpoczęła swoją działalność w 1790 roku, stając się jednym z najstarszych obiektów tego typu w regionie górnośląskim. Wydobycie trwało tam do 1931 roku, a wokół kopalni zorganizowano osadę o nazwie Larysz. W tej osadzie powstały familoki, szkoła oraz karczma, co wskazuje na rozwój społeczności lokalnej.

W 1872 roku przy ulicy Laryskiej, na Laryszu, zbudowano nowy gmach szkoły, co zdecydowanie poprawiło dostęp do edukacji dla mieszkańców. Wcześniej uczniowie uczęszczali do wynajmowanych pomieszczeń. Nowy budynek powstał obok późniejszego obiektu, którego budowę rozpoczęto w 1914 roku, co miało związek ze stale rosnącą liczbą uczniów. W 1880 roku do gminy Brzezinka włączono kolonię Carlssegen, co miało również istotny wpływ na rozwój regionu.

Na mapach topograficznych z 1883 roku można zauważyć, że droga odpowiadająca dzisiejszej ulicy Laryskiej była już zaznaczona. Przed torami kolejowymi na wysokości Brzezinki, zabudowa występowała głównie po północnej stronie, a w kierunku Larysza widoczne były jedynie pojedyncze obiekty. Inny przebieg droga miała na odcinku pomiędzy ulicami Ptasią a Graniczną, gdzie zaskakiwała różnorodnością zabudowy.

Z powodu intensywnego ruchu w stronę kopalni „Carlssegen” oraz zakładów przemysłowych, ulica Laryska przeszła w 1899 roku przebudowę. W 1903 roku na rogu ulic Laryskiej i Brzezińskiej Berta oraz Eugen Ismar Glogauer założyli restaurację, co świadczy o rosnącej popularności tej lokalizacji. W 1922 roku, po zmianach politycznych, obszar Brzezinki oraz Wesołej został włączony do Polski, a ulica Laryska stała się kluczową arterią transportową.

Przecinała ona linię kolejową Mysłowice – Oświęcim, a jej sąsiedztwo z dawnymi kopalniami oraz kolonijnymi osadami, jak „Piła” czy „Hlondowizna”, świadczyło o dużym znaczeniu regionu. W tej okolicy znajdowała się także cegielnia, co dodatkowo podkreślało rozwój lokalnej gospodarki. W latach 50. XX wieku Brzezinka została włączona do Mysłowic, a ulica Laryska zyskała nowe oblicze.

Na mapie z lat 1958-1961 zaznaczono nowy kształt ulicy Laryskiej. W centrum Brzezinki zmieniała nazwę na ulicę Jacka Drzymały, podczas gdy inne odcinki zachowały swoją pierwotną nazwę. W 1949 roku powstała filia nr 1 Miejskiej Biblioteki Publicznej w Mysłowicach, a w 1952 roku filia nr 3 na Laryszu. W 1962 roku uruchomiono kino „Znicz” przy ulicy Laryskiej 5, co stanowiło duży krok w rozwoju kultury w tej okolicy.

Reformy administracyjne w 1975 roku włączyły miasto Wesoła do Mysłowic, co wpłynęło na zachodni fragment ulicy Laryskiej. W 1994 roku utworzono Mysłowicki Ośrodek Kultury i Sztuki „Trójkąt”, mający siedzibę przy ulicy Laryskiej 5, a w 2011 roku połączono go z Miejskim Centrum Kultury, tworząc nową instytucję. Z kolei 1 września 2013 roku, Szkoła Podstawowa nr 11 im. św. Jadwigi Królowej Polski w Mysłowicach przy ulicy Laryskiej 101 weszła w skład Zespołu Szkolno-Przedszkolnego nr 3.

Ostatnie lata były czasem intensywnych zmian, ponieważ od kwietnia 2020 do października 2023 prowadzono kompleksową przebudowę ulicy Laryskiej. W 2022 roku przy rondzie na skrzyżowaniu ulic Laryskiej i Ptasiej zainstalowano nowoczesny witacz, którego elementy zawierają napisy w czterech językach oraz oznaczenia kierunkowe na Larysz i Hajdowiznę. Projekt ten został zrealizowany dzięki inicjatywie Rady Dzielnicy Larysz-Hajdowizna.

Obecnie budynek Zespołu Szkolno-Przedszkolnego nr 3 przy ulicy Laryskiej 101 został zamknięty z powodu złego stanu technicznego, a uczniowie przeniesieni do pobliskiej Szkoły Podstawowej nr 15. Do połowy 2023 roku odbywa się rozbiórka starego budynku, a w jego miejscu rozpoczęto budowę nowego, nowoczesnego gmachu, co stanowi dowód na ciągłość rozwoju i dostosowywanie się do potrzeb społeczności lokalnej.

Obiekty zabytkowe i historyczne

Ulica Laryska w Mysłowicach to miejsce pełne wartościowych obiektów zabytkowych, które odzwierciedlają bogatą historię tego regionu. Poniżej przedstawiamy niektóre z najważniejszych budowli znajdujących się przy tej ulicy.

• Kamienica przy ul. Laryska 1, zbudowana w 1903 roku, została wpisana do gminnej ewidencji zabytków,
• Kamienica na ul. Laryska 6 i 8, datowana na około 1900 rok, jest pięknym, trzypiętrowym budynkiem ceglanym z dwuspadowym dachem; również ona jest ujęta w gminnej ewidencji zabytków,
• Kamienica przy ul. Laryska 12 jest kolejnym z interesujących obiektów,
• Kamienica ul. Laryska 14, pochodząca z około 1900 roku, to dwupiętrowy budynek z dachem dwuspadowym, posiadający ozdobne podziały okienne; również zarejestrowana w gminnej ewidencji zabytków,
• Budynek produkcyjny dawnej kopalni przy ul. Laryska 21, z lat około 1900, jest parterowym obiektem murowanym, z dobudówką o konstrukcji kratownicowej; zawiera duże, półkoliste okna i wpisany jest do gminnej ewidencji zabytków,
• Krzyż Męki Pańskiej, zlokalizowany przy ul. Laryska 73, datowany na lata 1900 lub 1920, umieszczony na betonowym postumencie, z inskrypcjami oraz figurą Matki Bożej Bolesnej; również zarejestrowany w gminnej ewidencji zabytków,
• Familok przy ul. Laryska 97, z około 1900 roku; to dwukondygnacyjny murowany budynek z dachem dwuspadowym, posiadający siedmioosiową elewację i wpisany do gminnej ewidencji zabytków,
• Dom mieszkalny na ul. Laryska 105,
• Budynek położony przy ul. Laryska 107,
• Budynek mieszkalny znajdujący się pod adresem ul. Laryska 108; z około 1910 roku, trzykondygnacyjny z podpiwniczeniem; jego elewacja jest symetryczna, ośmiosiowa, z ozdobnymi obramieniami okien i dachem wielopołaciowym krytym dachówką; wpisany do gminnej ewidencji zabytków,
• Budynek przy ul. Laryska 109,
• Budynek mieszkalny na ul. Laryska 110,
• Kamienica ul. Laryska 111 i 111a, z około 1919 roku; to trzykondygnacyjny budynek murowany z częściowym tynkowaniem, z charakterystycznymi elewacjami i trzema ryzalitami, wpisany do gminnej ewidencji zabytków,
• Budynek mieszkalny na ul. Laryska 112,
• Budynek mieszkalny przy ul. Laryska 114 i 114a,
• Dom mieszkalny, ul. Laryska 115.

Każdy z wymienionych obiektów ma swoje unikalne cechy architektoniczne oraz ważne miejsce w historii Mysłowic, co czyni tę ulicę miejscem wartym odwiedzenia dla miłośników zabytków i architektury.

Gospodarka i instytucje

W styczniu 2024 roku w systemie REGON odnotowano ponad 175 przedsiębiorstw, które miały swoje siedziby przy ulicy Laryskiej. Wśród nich znajdują się ważne instytucje edukacyjne, takie jak Szkoła Podstawowa nr 11 im. św. Jadwigi Królowej Polski mieszcząca się pod adresem ul. Laryska 101. Jest to część Zespołu Szkolno-Przedszkolnego nr 3 w Mysłowicach. Również Przedszkole nr 1 z Oddziałami Integracyjnymi ma swoją lokalizację na ul. Laryskiej 9.

Ważnym punktem lokalnej kultury jest również Miejska Biblioteka Publiczna w Mysłowicach, której filie znajdują się przy ul. Laryskiej 5 i 102. Oprócz tego, w tej samej lokalizacji, działa Filia Brzezinka Mysłowickiego Ośrodka Kultury oraz ROD „Jedność”. Warto też wspomnieć o Stowarzyszeniu Pomocy Osobom Niepełnosprawnym i Seniorom „Radość”, które ma siedzibę na ul. Laryskiej 7, oraz o Salach Królestwa Świadków Jehowy, mieszczącej się przy ul. Laryskiej 91a.

W tych rejonach można także znaleźć różnorodne usługi i sklepy. Do najsłynniejszych należy sklep sieci Biedronka zlokalizowany przy ul. Laryskiej 87. Oprócz tego operują tutaj liczne firmy handlowo-usługowe, a także gabinety lekarskie, salony fryzjersko-kosmetyczne, wspólnoty mieszkaniowe i biura podróży. Oferta gastronomiczna jest różnorodna, a w okolicy znajdują się również zakład kamieniarski, klub bilardowy, firma ogrodnicza, przedsiębiorstwo remontowo-budowlane oraz gospodarstwa rolne.

Wierni rzymskokatoliccy zamieszkujący ul. Laryską należą do trzech parafii: Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny w Brzezince, św. Jacka usytuowanej na Morgach (ul. Laryska 86-117) oraz Matki Bożej Fatimskiej z siedzibą w Wesołej.

---

Oceń: Ulica Laryska w Mysłowicach

---