Ulica Grunwaldzka w Mysłowicach

---

Przebieg

Ulica Grunwaldzka ma swoje miejsce w historycznej dzielnicy Stare Miasto w Mysłowicach, przebiega przez ten obszar na całej swojej długości.

Numeracja budynków wzdłuż ulicy Grunwaldzkiej zaczyna się od północno-zachodniej części, gdzie ulica ta krzyżuje się z Rynkiem. Następnie droga kieruje się w stronę południowo-wschodnią, przecinając jedynie ulicę Krakowską z lewej strony, która jest fragmentem drogi krajowej nr 79.

Po prawej stronie ulica Grunwaldzka krzyżuje się z ulicą Struga Miejska i ponownie z ulicą Krakowską, a jej bieg kończy się przy placu Wolności.

Charakterystyka

Ulica Grunwaldzka w Mysłowicach to gminna droga nr 240012S, która klasyfikowana jest jako droga lokalna (L). Jej pierwszy odcinek, łączący Rynek z ulicą Krakowską, posiada nawierzchnię brukowaną, mającą szerokość 5,5 metra. Natomiast fragment, który rozciąga się pomiędzy ulicą Krakowską a placem Wolności, obsługiwany jest przez nawierzchnię bitumiczną o szerokości 6,1 metra.

W systemie TERYT, Grunwaldzka zarejestrowana jest pod numerem 06260, a dla adresów usytuowanych wzdłuż tej ulicy, obowiązuje kod pocztowy 41-400. Jak wynika z aktualnych informacji, w połowie 2023 roku, ulica Grunwaldzka nie jest obsługiwana przez żadne pojazdy miejskiego transportu zbiorowego; najbliższy przystanek autobusowy ZTM zlokalizowany jest przy ulicy Krakowskiej.

Ulica ta stanowi część średniowiecznego układu urbanistycznego Mysłowic, który charakteryzuje się czworobocznym kształtem Rynku, z którego w linii prostej rozchodzą się cztery ulice, w tym Grunwaldzka. Została ona wpisana do rejestru zabytków nieruchomych pod numerem A/1183/72. Zabudowa wzdłuż tej ulicy pochodzi głównie z przełomu XIX i XX wieku, prezentując różnorodne style architektoniczne, wśród których dominuje eklektyzm.

Na całej długości ulicy Grunwaldzkiej przebiega również czerwony szlak turystyczny nazwany Szlakiem im. Mariana Kantora-Mirskiego, co czyni ją istotnym punktem na mapie turystycznej Mysłowic.

Nazwa

Nazwa ulicy Grunwaldzkiej ma swoje korzenie w bitwie pod Grunwaldem, co wyjaśnia jej historyczne znaczenie. Ulica ta, ze względu na swoją bogatą historię, zmieniała nazwę wielokrotnie, co czyni ją wyróżniającą się na tle innych ulic mysłowickiego Starego Miasta.

Początkowo nazywana była drogą bieruńsko-oświęcimską, a jej znaczenie wzrosło w momencie, gdy w 1846 roku otwarto linię kolejową do Mysłowic. Wprowadzenie tego transportu zmusiło do przebudowy miejskich dróg. Na początku XX wieku, podczas owej przebudowy, władze nadały jej nazwę Plesserstrasse (z niem. ulica Pszczyńska).

W okresie międzywojennym, nazwa ulicy zmieniała się – najpierw na Pszczyńska, a następnie, przed wybuchem II wojny światowej, została przemianowana na ulicę Marszałka Piłsudskiego. W wyniku okupacji, po zajęciu Mysłowic przez Niemców we wrześniu 1939 roku, nowi okupanci przywrócili przedwojenną nazwę, która funkcjonowała aż do 1945 roku.

Po wojnie, ulica, choć na krótko, powróciła do nazwy Pszczyńska. W 1953 roku, w związku z śmiercią Józefa Stalina, nadano jej jego imię. Jednakże, po uformowaniu się nowego ładu politycznego w kraju, ulica otrzymała nazwę, którą nosi do dzisiaj – ulicę Grunwaldzką.

Historia

Okres przedwojenny

Mysłowice, z historycznym założeniem na prawie magdeburskim, zaczęły kształtować się na przełomie XIII i XIV wieku. W centrum miasta stworzono czworoboczny rynek, z którego rozchodziły się proste ulice, w tym trasa późniejszej ulicy Grunwaldzkiej, która prowadziła w kierunku Bierunia i Oświęcimia. Na tej drodze stała Brama Krakowska, pilnująca wstępu do miasta. W okolicy Potoku, oddzielającego część miasta, ulica rozwidlała się.

Ulica Grunwaldzka już w XVI wieku znalazła swoje miejsce na ówczesnych mapach Mysłowic. Wówczas zabudowa była skromna, przeważnie drewniana, a droga ta znana była z budynków gospodarczych, w tym stodoły. Mysłowice charakteryzowały się połowicznie rolniczym charakterem i małym rozwojem urbanistycznym. Do drugiej połowy XVIII wieku układ miasta pozostawał niezmieniony, a jego życie koncentrowało się wokół rynku, wytyczonego przez ulicę Bytomską oraz Grunwaldzką.

W pierwszej połowie XIX wieku zmiany urbanistyczne były spowolnione, a aktywność społeczna koncentrowała się na obszarze od kościoła Świętego Krzyża w drugą stronę przez ulicę Bytomską aż do Rynku. Przez wiele lat domy w tej części miasta, w tym przy Grunwaldzkiej, wciąż były drewniane.

Otwarcie linii kolejowej do Mysłowic 1 października 1846 roku wpłynęło na miejską zabudowę. Ulica Grunwaldzka, prowadząc z Rynku przez Potok, po serii pożarów w latach 1848 i 1852, zmieniła swój wiejski charakter na murowane budynki z lokalami handlowymi, otwierając drogę do handlowego centrum miasta. W okresie lat 50. i 60. XIX wieku zaczęto zastępować stare zabudowania nowymi kamienicami, które miały więcej kondygnacji.

Rok 1853 przyniósł pierwsze latarnie olejowe wzdłuż Grunwaldzkiej. W 1872 roku zmieniono nawierzchnię ulicy, a w 1888 roku przykryto koryto Potoku. Przez kolejnych sześć lat na Grunwaldzkiej zainstalowano wodociąg i kanalizację, co znacząco poprawiło komfort życia mieszkańców.

W miarę jak handel się rozwijał w XIX wieku, Grunwaldzka stała się ośrodkiem usługowym Mysłowic. Początkowo ograniczało się to do wschodnich części ulicy przy Rynku, ale z czasem usługi rozszerzały się w stronę dalszych odcinków. W latach 1870-1914 wzrastał ruch turystyczny, co przyczyniło się do ogólnego rozwoju miejskości. Mieleć to szczególnie po 1890 roku, gdy wzdłuż Grunwaldzkiej powstało wiele punktów usługowych.

Grunwaldzka 1 była siedzibą lokalnej gazety, Myslowitzer Anzeiger, w latach 1853-1860 oraz od 1898 roku. W 1898 roku otwarto aptekę przy Grunwaldzkiej 6. Ulica Grunwaldzka 7 to miejsce, gdzie odbywały się wystawienia teatralne; w tamtej sali hotelu Grunwald działał Myslowitzer Theater, będący też jednocześnie miejscem seansów kinowych od 1907 roku.

Na koniec XIX wieku rozważano dodatkowe plany dotyczące infrastruktury tramwajowej, które ostatecznie uprawomocniły 31 października 1900 roku trasę z Hajduk Wielkich przez Katowice do Myslowic, prowadzącą przez Piasek, obok kościoła Świętego Krzyża oraz przez ulicę Bytomską, Krakowską, Grunwaldzką i Powstańców do dworca kolejowego.

Do początku XX wieku Grunwaldzka była już w pełni zabudowana – w latach 1855-1888 zbudowano tutaj 22 budynki, głównie handlowe i gastronomiczne. Wówczas w większości miały one po dwie kondygnacje, przy czym cztery budynki (pod nr 2, 3, 19, i 22) były wyższe. W 1913 roku ulica Grunwaldzka była jedną z najbardziej zaludnionych ulic Mysłowic, zamieszkiwało ją 692 mieszkańców, głównie zamożnych. Na całym obszarze Mysłowic działało 96 lokali gastronomicznych, co czyniło miasto jednym z głównych punktów na Górnym Śląsku, wyprzedzając je tylko Katowice. Do najbardziej znanych należy hotel Arnolda Grunwalda pod nr. 7 oraz lokal noclegowy z restauracją Jacoba Weissa pod nr. 21. Okres ten zakończył się we wrześniu 1914 roku z powodu wybuchu I wojny światowej.

Lata międzywojenne i II wojna światowa

Po wojnie, w 1922 roku, Mysłowice znalazły się w nowym państwie polskim. Mimo zmian politycznych, urbanistyczny układ Mysłowic pozostał w większości niezmieniony, a głęboki szlak komunikacyjny wiodący od ulicy Bytomskiej przez Rynek aż do dworca kolejowego, dalej utrzymywał rolę głównego ośrodka handlowego.

Na późniejszej ulicy Grunwaldzkiej (wtedy Pszczyńskiej) zlokalizowane były różne lokale usługowe, takie jak m.in.: sklep z garderobą męską Heinricha Lewkowitza przy nr 1, artykułów męskich i konfekcyjnych Davida Schneemanna pod nr 2, Pralnia Warszawska pod nr 3, a także księgarnia i papiernia Teodora Habiera pod nr 9. Działalność restauracyjna również kwitła w okresie międzywojennym, w tym oprócz hotelu i restauracji Polonia, znajdującej się pod nr 7, w okolicy działały kawiarnie Trzy Korony oraz Weiss.

W 1929 roku otworzono nową, regularną linię tramwajową kończącą się przy skrzyżowaniu ulicy Starokościelnej oraz ulicy Krakowskiej. Stary tor szynowy wzdłuż Grunwaldzkiej został zlikwidowany. W latach 30. XX wieku podczas układania kabli pocztowych między Katowicami a Mysłowicami wymieniano nawierzchnię na ulicach, w tym Grunwaldzką.

W trakcie II wojny światowej działalność handlowa skoncentrowała się głównie w istniejących ciągach handlowych, w tym na Plessestrasse. Właściciele sklepów, którzy w czasie międzywojennym nie angażowali się w propolską działalność polityczną, mogli prowadzić działalność gospodarczą. Niektóre działalności zostały skonfiskowane, a inni zostali wymienieni na zarządców komisarzy. Ludzie tacy jak Rudolf Niffka i Paul Kruppa przejęli różne sklepy zajmujące się handlem, zwłaszcza odzieżą.

Lata powojenne

W epoce PRL-u, 5 maja 1972 roku, urbanistyczny układ Mysłowic, razem z ulicą Grunwaldzką, został oficjalnie wpisany na listę zabytków nieruchomych województwa katowickiego.

W latach 70. XX wieku miały miejsce wyburzenia części zabudowy Grunwaldzkiej, zwłaszcza przy placu Wolności. Urbanistyczna koncepcja Mysłowic zakładała usunięcie wielu budynków, w tym kamienic w złym stanie technicznym, co miało na celu modernizację obszaru. W 1969 roku zorganizowano konkurs dotyczący nowego zagospodarowania przestrzennego, a w 1973 roku rozpoczęto wyburzenia kamienic, które trwały do roku następnego. W tym czasie stworzono też przejście podziemne pod ulicą Krakowską, a ruch kołowy wzdłuż Grunwaldzkiej został ograniczony.

Miejskie Centrum Kultury powstało 1 kwietnia 1981 roku w dwóch połączonych budynkach przy Grunwaldzkiej 7 i O. Strumieńskiego 4, a później, 1 września 2011 roku, zintegrowano je z Mysłowickim Ośrodkiem Kultury i Sztuki „Trójkąt”.

Po 1989 roku nastąpiła modernizacja wielu ulic w historycznym centrum Mysłowic, w tym Grunwaldzkiej. 4 listopada 2000 roku bp Gerard Biernacki poświęcił kaplicę Jarlików, odbudowaną na skwerze przy tej ulicy.

Na początku XXI wieku funkcje Grunwaldzkiej zaczęły się osłabiać, a Stare Miasto stało się jednym z głównych obszarów problemowych pod względem ekonomicznym. Stan zabudowy przy ulicy w 2013 roku był generalnie zły, a niektóre kamienice, jak pod nr. 9, zostały wycofane z eksploatacji w 2018 roku. W połowie 2023 roku dużo lokali usługowych wzdłuż Grunwaldzkiej stało pustych, pomimo różnych inicjatyw mających na celu ożywienie tego obszaru.

Obiekty zabytkowe i miejsca pamięci

Ulica Grunwaldzka w Mysłowicach jest miejscem, które kryje w sobie wiele cennych obiektów zabytkowych, które warto poznać. Wśród nich znajdują się:

• kamienica przy ul. Grunwaldzkiej 3,
• kamienica przy ul. Grunwaldzkiej 5,
• kamienica przy ul. Grunwaldzkiej 7,
• kamienica przy ul. Grunwaldzkiej 9, datowana na około 1890 rok,
• kamienica przy ul. Grunwaldzkiej 11 i 11a,
• kamienica przy ul. Grunwaldzkiej 20, zbudowana w eklektycznym stylu w 1901 roku, która to została wpisana do rejestru zabytków 7 listopada 2003 roku pod numerem A/104/03,
• kamienica przy ul. Grunwaldzkiej 22 (róg z ul. Krakowską), wzniesiona pomiędzy 1891 a 1892 rokiem w stylu neorenesansowym; również ta kamienica ma swoje miejsce w rejestrze zabytków od 7 listopada 2003 roku pod numerem A/105/03,
• kaplica Jarlików, ulokowana w skwerze przy ul. Grunwaldzkiej, w narożniku z ul. Krakowską; reprezentuje styl neobarokowy i została poświęcona św. Janowi Chrzcicielowi; pierwotnie zbudowana w 1745 roku z inicjatywy rodziny Jarlików, umiejscowiona była przy zlikwidowanej ul. Modrzejowskiej. W latach 1927–1928 przeniesiono ją na nową lokalizację, gdzie dobudowano ją w nowej formie. Po renowacji w 2000 roku, kaplica zyskała nową lokalizację przy ulicy Grunwaldzkiej, zachowując pierwotny styl architektoniczny z lat 1927–1928; a także została wpisana do gminnej ewidencji zabytków.

Gospodarka i instytucje

Na początku 2024 roku w systemie REGON zanotowano działalność 98 podmiotów gospodarczych, które mają swoje siedziby przy ulicy Grunwaldzkiej. Wśród tych instytucji można wyróżnić m.in.: Mysłowicki Ośrodek Kultury, który znajduje się pod adresem ul. Grunwaldzka 7, oraz Stowarzyszenie Centrum Inicjatyw Społecznych Mysłowice, ulokowane przy ul. Grunwaldzkiej 22. Warto również wspomnieć o Biurze Poselskim Wojciecha Króla, usytuowanym przy ul. Grunwaldzkiej 20.

W tej samej okolicy działa Klub Seniora Przyjaciele, znajdujący się na ul. Grunwaldzkiej 7. Oprócz tego przy ulicy otwartych jest wiele innych placówek, takich jak: edukacja wczesnoszkolna, przedsiębiorstwa handlowe i usługowe, branża jubilerska, sklepy spożywcze, oraz różnego rodzaju placówki gastronomiczne. Warto zauważyć, że przy ul. Grunwaldzkiej obecne są również gabinety opieki zdrowotnej, firmy zajmujące się remontami i budownictwem, wspólnoty mieszkaniowe, a także zakłady fryzjerskie oraz serwisy komputerowe.

Nieopodal, przy ul. Grunwaldzkiej 8, zlokalizowane jest URBAN LAB, które pełni rolę miejsca interakcji między Urzędem Miasta Mysłowice a jego mieszkańcami. URBAN LAB ma na celu aktywizację oraz integrację społeczności miejskiej poprzez organizację warsztatów, zajęć oraz różnorodnych projektów.

Co więcej, wierni rzymskokatoliccy zamieszkujący w rejonie ulicy Grunwaldzkiej przynależą do parafii Najświętszego Serca Pana Jezusa, co dodatkowo wzbogaca kulturalne i społeczne życie tej okolicy.

---

Oceń: Ulica Grunwaldzka w Mysłowicach

---